O aproveitamento gandeiro dos montes veciñais en man común facíase, tradicionalmente, por medio das “roldas” ou “veceiras”. Un pastor da aldea (que rotaba) levaba ao monte o gando de todos os veciños e veciñas, facendo mesmo grandes estadías no monte coidando do gando veciñal.
A existencia de montes veciñais, grandes extensións de monte polas que os animais poden deambular sen invadir propiedades privadas, permite manter unha cabana gandeira polivalente de vacas, cabras, ovellas e cabalos de pura raza galega que, polas súas características, tan ben se adapta á vida en liberdade.
A gandería no monte veciñal, como aproveitamento tradicional do mesmo, correspóndelle exclusivamente aos veciños e veciñas. É dicir, un veciño comuneiro pode ser propietario particular dalgunha das greas que pacen e viven no monte comunal.
Sen embargo, o aproveitamento gandeiro presenta dous problemas desde os intereses das comunidades de montes: a) O gando sen dono que pasta nos montes sen autorización, control, identificación ou saneamento. Cómpre que se normalice a súa situación ou sexa retirado dos montes veciñais. b) As definicións do Catastro: para moitos funcionarios da Xunta a catalogación como forestal refírese soamente ao aproveitamento da madeira, polo que non autorizan ás comunidades de montes o pastoreo nas súas terras. Resulta urxente que a Administración Galega determine estas condicións.
Mentres, vivimos abocados ao histórico enfrentamento entre “comuneiros” e “besteiros”; este conflicto ten a súa raíz no cruce de intereses lexítimos ao determinar o uso que se lle dá ao monte xa que só algúns dos comuneiros son propietarios de gando.
A presenza de cabalos ceibes de xeito desordenado parece incompatible coa explotación madeireira, a reforestación, os terreos cultivados ou mesmo os modernos parques eólicos.
Sen embargo, este tradicional uso, levado a cabo de xeito ordenado, saneado e coordinado, cuns espazos delimitados e rotatorios, ten un beneficio mutuo para todos: a presenza de gando ceibe actúa como loita preventiva dos incendios forestais mantendo limpo o monte; para as comunidades de montes protexería as plantacións novas; para os gandeiros aseguraríalles territorio, abrigueiros, pasto e auga, cebadeiros...; e, finalmente, para os veciños que terían a seguridade de que o gando non lles estraga os cultivos.